བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྩན་སྐབས་ཀྱི་ཇག་རོང་དགའ་ལྡན་བྱིན་ཆེན་གཙུག་ལག་ཁང་གི་

དྲིལ་བུའི་ཁ་བྱང་གི་ཡི་གེར་དཔྱད་པ།

མུ་འགོད་དྲུག་པ།

ཡོང་ཁུངས།བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུགརྩོམ་པ་པོ།ལྷ་མཆོག་རྒྱལ།

གཞན་ཡང་རྒྱའི་ཐང་ཡིག་ཏུ།“སྐབས་དེར་བྷོད་ལ་གཏོགས་པའི་ལྷོ་ཕྱོགས་པ་རྣམས་ངོ་ལོག་པས།བཙན་པོས་དམག་དྲངས་ཏེ་མཐར་བཙན་པོ་ཡང་དམག་ཐོག་ཏུ་བཀྲོངས།སྲས་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱལ་ས་བཅད་ཀྱང་།འབངས་མིས་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བཙན་བཙན་པོར་བསྐོས།བཙན་པོ་ལོ་བདུན་སོན་མ་ཐགཕོ་ཉ་བ་མངགས་ཏེ་བཙན་པོ་ཡབ་འདས་པའི་གནས་ཚུལ་ཞུས་ལ།གཙིགས་བཅའ་བའི་འདུན་པའང་ཞུས།ཡང་བློན་ཆེན་སྟོན་བཞེར་བྱ་བ་གཉེན་སློང་དུ་མངགས་ཀྱང་ལན་མ་བྱིན་”⑧ཞེས་བཀོད་ཡོད་པ་དེ་ལས།ཐང་གི་ཕྱོགས་ནས་བོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཞིབ་ཕྲ་རྒྱུས་ལོན་མེད་མོད།དོན་རྐྱེན་གཙོ་བོ་རྣམས་ཕལ་ཆེར་ཤེས་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ།གོང་གསལ་ལྷོ་ཕྱོགས་པ་ངོ་ལོག་ནས་བཙན་པོས་དམག་ཁྲིད་དེ་དྲག་གནོན་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་སྐོར་ལ་ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག་གི་རྒྱལ་རབས་ལོ་ཚིགས་སུ།“ཡོས་བུའི་ལོ་(སྤྱི་ལོ་703)ལ།....དགུན་བཙན་པོ་འཇང་ཡུལ་དུ་གཤེགསྟེ།འཇང་ཕབ།”ཅེས་བྱུང་བར་གཞིགས་ན།འཇང་ཡུལ་ཐོག་མར་དབང་དུ་བསྡུས་པ་ལས་སྔོན་ནས་བོད་ཀྱི་འབངས་སུ་མངའ་བ་ཕྱིས་སུ་ངོ་ལོག་སྟེ་དྲག་གནོན་བྱས་པ་ཞིག་མིན་པ་མཐོང་ཐུབ་པས།“ངོ་ལོག་”ཅེས་པ་ཐང་གིས་འོལ་ཚོད་བྱས་པར་ངེས།དེ་མིན་“འབྲུགྀལོ་(སྤྱི་ལོ704)ལ་བབསྟེ།.......དགུན་བཙན་ཕོ་ཆབ་སྲྀད་ལ་མྱྭ་ལ་གཤེགས་པ་ལས།དགུང་དུ་གཤེགས་”ཞེས་པ་དེའི་ཐོག་ནས་བཙན་པོ་སྐུ་སྙུན་བཞེས་པའམ་རྐྱེན་གཞན་ཞིག་གིས་གྲོངས་པ་ལས་ཐང་ཡིག་ཏུ་གཞན་གྱིས་བཀྲོངས་པ་ལྟར་བྱུང་བ་ནི་མིན་ལ།དུས་དེར་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྩན་ལོ་བདུན་ཡིན་པར་བཤད་པ་ཡང་གཅེན་བལ་པོར་ནོར་བ་ཡིན་ཤས་ཆེ།གཞན་བཙན་པོ་སྐུ་གྲོངས་རྗེས་སྲས་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱལ་ས་བརྩད་པ་དང་།འབངས་མིས་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྩན་བཙན་པོར་བསྐོས་པ་དང་།ཕོ་ཉ་བ་མངགས་ཏེ་བཙན་པོ་ཡབ་འདས་པའི་གནས་ཚུལ་སྦྲན་པ།གཙིགས་བཅའ་བའི་འདུན་པའང་ཞུས་པ།བློན་ཆེན་ཐང་ལ་གཉེན་སློང་དུ་མངགས་ཀྱང་ལན་མ་བྱིན་ཚུལ་སོགས་བོད་ཀྱི་ཡིག་ཚང་ན་མེད་མོད།དེ་དག་ལོ་རྒྱུས་དོན་དངོས་ཡིན་པའི་ངེས་ཤེས་འདྲོངས་ཐུབ་སྟེ།བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བཙན་འཁྲུངས་པའི་ཕྱི་ལོར་རྒྱལ་སར་སྔོན་ནས་བསྐོས་ཟིན་པའི་གཅེན་བལ་པོ་ཁྲི་ལས་ཕབ་ཅིང་།དེ་དང་མཉམ་དུ་བློན་པོ་ལྡེག་རེན་པ་མནོན་སྣང་གྲགས་དང་།ཁེ་རྒད་མདོ་སྣང་ལ་སོགས་དབང་ཤེད་ཅན་སྐོར་ཞིག་ལ་ཞལ་ལྕེ་བཅད་ནས་སྲོག་ཁྲིམས་བཅད་པ།ཁུ་མང་པོ་རྗེ་ལྷ་ཟུང་ལ་བློན་ཆེན་པོའི་གོ་གནས་བསྩལ་ཀྱང་།ཟླ་བ་འགའ་ལས་མ་འགོར་བར་ལོ་དེར་བཀའ་བཀྱོན་ཕབ་པ་སོགས་བཙན་པོའི་རྒྱལ་སྲིད་སུས་འཛིན་པའི་ཐད་ལ་འགལ་བ་རྣོ་ངར་ཅན་བྱུང་ཡོད་པས་ཡིན།དེས་ན་འགལ་བའི་ཕྱོགས་ཁག་དང་ནུས་པ་ཐོན་མཁན་གྱི་མི་སྣ་གཙོ་བོ་སུ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་ཀྱང་དབྱེ་ཞིབ་བྱེད་དགོས་ཏེ།དེ་ཡང་བཙན་པོ་ཡབ་ཁྲི་འདུས་སྲོང་སྐུ་གྲོངས་མ་ཐག་རྒྱལ་སྲས་ཁྲི་ལས་ཕབ་པའི་དོན་རྐྱེན་དེ་ལ་གཞིགས་ན།དེ་དུས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཆ་ཆེན་པོ་མངའ་བའི་ཨ་ཕྱི་ཁྲི་མ་ལོད་དང་སྲས་ཁྲི་འདུས་སྲོང་གཉིས་དབར་གྱི་འགལ་བ་ཞིག་ཡིན་པའི་ལྟ་ཚུལ་འབྱུང་མོད།ཁྲི་མ་ལོད་ཀྱི་བྱ་བྱེད་དང་ཡུམ་སྲས་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གང་ཐད་ནས་བལྟས་ཀྱང་དེ་གཉིས་དབར་ལ་འགལ་བ་མ་བྱུང་པར་མ་ཟད།ཁྲི་འདུས་སྲོང་བཙན་པོ་དབང་ཐང་ལྡན་པ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་པ་ཡང་ཁོང་གི་ཡུམ་ཁྲི་མ་ལོད་ཀྱིས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་རྒྱབ་སྐྱོར་བླ་མེད་བྱས་པའི་མཛད་རྗེས་ཡིན།དེས་ན་ཡུམ་སྲས་ཕྱོགས་ཁག་གཅིག་ཡིན་ན་ཕ་རོལ་རྩོད་ཟླ་དེ་སུ་ཞིག་ཡིན་ཟེར་ན།དེ་ཡང་བློན་པོ་མགར་ཚང་ལ་དེ་འདྲའི་ཁ་གཏད་འཇལ་བའི་སྟོབས་ཤུགས་ལྡན་ཏེ།དེའི་ལོ་བདུན་གྱི་ཡར་སྔོན་དུ་བློན་པོ་ཁྲི་འབྲིང་བཙན་བྲོད་ཀྱིས་གཙོ་བྱས་པའི་མགར་གྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ལ་དྲག་གནོན་ཡ་ང་བ་བྱས་ནས་ཉེ་འཁོར་ཉིས་སྟོང་ལྷག་བསད་པ་དང་།ཁྲི་འབྲིང་སྤུན་ལྔ་པོ་དང་བུ་མང་པོ་རྗེ་སོགས་ཐམས་ཅད་ནང་དམེས་ཤི་བ་དང་།བཀྱོན་ཕབ་པ།ཐང་ལ་མགོ་བཏགས་པ་སོགས་ཀྱིས་གཅིག་ཀྱང་མ་ལྷག་ན་ཡང་།མགར་ཕ་བུས་བོད་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་དེ་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུའི་ནང་མེད་པར་འགྲོ་མི་སྲིད་པས།སྐབས་དེར་མགར་ཚང་ལ་བཀྱོན་ཕབ་པ་དེ་མི་རན་པར་བསམ་མཁན་ཡོད་ལ།ཁོང་ཚོས་བོད་བཙན་པོའི་སྲིད་ལ་བཞག་པའི་མཛད་རྗེས་དྲན་ན།རྗེས་སུ་ཡི་རང་བྱེད་མཁན་མི་ཉུང་བ་ཡང་ཡོད་པ་གནའ་དེང་གི་དཔྱད་གཞི་དག་ལས་ཤེས།དེའི་ངོས་ནས་བལྟས་ན་བཙན་པོ་གཅེན་ལྷ་བལ་པོ་དེ་བློན་པོ་མགར་ཚང་ཕྱོགས་ཁག་གིས་རྒྱལ་སར་བཀོད་པ་དང་།བཀོད་ནས་ཀྱང་ཁོ་ཚོའི་ཆབ་སྲིད་འདོད་བློས་བཙན་པོ་གཞོན་ནུའི་སྐྱེད་སྲིང་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་འབྱུང་ངེས་ཤིང་།དེང་ཕྱི་ཁྲི་མ་ལོད་ཀྱིས་གཙོ་བྱས་པའི་བཙན་པོ་སྤུ་རྒྱལ་གདུང་རྒྱུད་ཕྱོགས་ཁག་མ་མཉེས་པས་ཐང་ཡིག་ཏུ་“སྲས་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱལ་ས་བརྩད་”ཅེས་པའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་།

རྩོད་གཞི་དེའི་མཐའ་མཇུག་འོ་དེ་སྤུ་རྒྱལ་བའི་གདུང་མ་འགྱུར་བར་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་སྐྱོང་བའི་བྱ་གཞག་མངོན་དུ་འགྱུར་བ་དང་།བློན་པོ་མགར་ཚང་གིས་དུས་རབས་ཕྱེད་ཙམ་གྱི་རིང་ལ་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དམག་དོན་གྱི་དབང་ཆ་ཆེན་པོ་བཟུང་བའི་དུས་སྐབས་ཀྱང་མཇུག་སྒྲིལ་བ་ཡིན།མཛད་པ་འདི་ལྟ་བུའི་ཇུས་འགོད་པ་དང་ལག་བསྟར་བྱེད་མཁན་གཙོ་བོ་ནི་བཙན་མོ་ཁྲི་མ་ལོད་ཡིན་ཏེ།ཁོ་མོའི་ཕྱག་རྗེས་ལས་བཙན་པོའི་དབང་ཆ་ཉམས་བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་མཇུག་སྒྲིལ་ཞིང་།བོད་བཙན་པོའི་མངའ་ཐང་དར་བའི་ཡང་རྩེར་སོན་པའི་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྩན་དང་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་ཡབ་སྲས་དུས་སྐབས་ཀྱི་རྨང་གཞི་བཙུགས།དེར་བརྟེན།ཞིབ་འཇུག་པ་ལ་ལས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་བཙན་མོ་ཁྲི་མ་ལོད་ལོ་རྒྱའི་རྒྱལ་མོ་འུ་ཛི་ཐེན་དང་ཚི་ཞིས་ཐེ་གཉིས་དང་མཉམ་པའི་ཆབ་སྲིད་མིག་རྒྱངས་དང་ལག་ཐབས་ཡོད་ཅེས་གསུངས་པའང་ངེས་པ་དོན་དུ་གནས་སོ།།

མཆན་འགྲེལ་དང་ལུང་འདྲེན་དཔྱད་ཡིག

①《བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་རིག་དེབ་》2009ལོའི་དུས་དེབ་གསུམ་པའི་ཐོག་བཀོད་པའི་“བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྡོ་རིང་སྐོར་”ཞེས་པར་མཁས་དབང་པ་སངས་དབང་འདུས་ལ་བཅར་འདྲི་བྱས་པར་ཁོང་གིས་དེང་སྐབས་བོད་ལ་“རྡོ་རིང་དང་རྡོ་ལ་བརྐོས་པའི་ཡི་གེ་ཁྱོན་བསྡོམས་ཧ་ལམ་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི་དང་།དེའི་ནང་ལ་སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་རྡོ་རིང་དང་རྡོའི་ཡི་གེ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་དང་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་སྐབས་ཀྱི་རྡོ་རིང་གི་ཡི་གེ་གསུམ་ཙམ་ཡོད།དེ་དག་གི་དུས་ཚོད་ལ་དབྱེ་བ་ཕྱེ་ཚེ།རྡོ་རིང་སོ་སོའི་བྱུང་བ་དང་ད་ལྟ་བོད་ལ་ཡོད་པའི་རྡོ་རིང་ནང་ནས་སྔ་ཤོས་དེ་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་དུས་ཀྱི་རྡོ་རིང་རེད་”ཅེས་པ་དང་།བསོད་ནམས་སྐྱིད་དང་དབང་རྒྱལ་གཉིས་ཀྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་གནང་བའི་《བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་ཡིག་ཆ་གཅེས་བསྡུས་》ཞེས་པར་རྡོ་རིང་གི་ཡི་གེ་དང་དྲིལ་བུའི་ཁ་བྱང་བཅུ་གསུམ་གྱི་རྣམ་གྲངས་བཀོད་ཡོད།

②③⑦གཉའ་གོང་དཀོན་མཆོག་ཚེ་བརྟན་གྱིས་བསྒྲིགས་པའི་《བོད་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་ཡིག་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས་》1995ལོར་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན།ཤོག་གྲངས་240དང247དང་274བཅས་ན་གསལ།

④ཝང་ཡོ་དང་ཁྲིན་ཅན་གྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པའི་《ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་གནའ་ཡིག་ཞིབ་དཔྱད་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་》2008ལོར་ཧྲང་ཧེའི་གནའ་དཔེ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན།ཤོག་གྲངས9ན་གསལ།

⑤《ཆོས་སྡེ་ཆེན་པོ་ཡར་ལུང་ཐོས་བསམ་དར་རྒྱས་གླིང་གི་ལོ་རྒྱུས་དཀར་ཆག་རབ་གསལ་མེ་ལོང་》ཤོག་ངོས་14ན་(རྟ་ནག་སྤྲུལ་སྐུ་བློ་བཟང་བསྟན་པ་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ་)“ལྕགས་སྦྲུལ་(སྤྱི་ལོ1701)ལོར་དགོན་ལུང་གི་མཁན་ཁྲིར་བཞུགས་རྗེས་ཕྱོགས་འདིར་ཆར་འབེབས་ལན་གཉིས་མཛད་པ་ཙམ་ལས་ཆོས་སྡེའི་འཆད་ཉན་མཛད་ལོང་ཆེར་མ་བྱུང་འདུག”ཅེས་བཀོད་ཡོད།

⑥གོང་གི་《རབ་གསལ་མེ་ལོང་》ཤོག་ངོས་63ན་གསལ།

⑧དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་ཁྲིན་ཆིན་དབྱིན་གཉིས་ཀྱིས་བསྒྱུར་ཅིང་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་1984ལོར་དཔར་དུ་བསྐྲུན་པའི་《ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང་ལས་བྱུང་པའི་བོད་ཆེན་པོའི་སྲིད་ལུགས་》ཞེས་པའི་ཤོག་གྲངས32ན་གསལ།